...model...
Üye
(Evet arkadaşlar boy uzaması ile ilgili güzel bir yazı.Yazı Bilim Teknik dergisinden alıntıdır.)
Binlerce yıl önceki atalarımızla yapısal anlamda
en önemli farklılıkların başında boy geliyor. Yüzbin
yıl öncesindeki insanın boyuyla günümüzdeki insanı
n boyu arasında en az 30 cm’lik fark var. Öyle
görünüyor ki, her yeni neslin boyu bir öncekine göre
biraz daha uzuyor. ABD’de yayınlanan bir rapora
göre 1960’lara göre insan boy ortalamasında
yaklaşık 2cm’lik artış var. Zaman içerisinde meydana
gelen bu uzamanın nedeninin yalnızca
rastlantısal bir gelişme ya da ortama uyum sağlamak
olmadığı düşünülüyor. Gelişen toplumların yeme
alışkanlıklarındaki değişiklikler, daha çok çeşitli
gıdanın, sağlıklı ve bilinçli tüketilmesinin boy uzaması
ndaki önemli etkenlerden birisi olabileceği belirtiliyor.
Yapısal özellikler, genlerin yapısındaki de-
ğişikliklerle, sonraki kuşaklara aktarılıyor. Bu nedenle
kişinin boyunu belirleyen en önemli etken,
genetik şifre. Kişinin ileride ulaşacağı boy, anne ve
babasının boyuyla orantılı. Bir çocuğun ulaşacagı
nihai erişkin boyu, anne ve babanın boyuna göre
hesaplamak mümkün. Bir erkek çocuğun ileriki boyunu
hesaplamak için, anne ve babanın boyu toplanı
p buna 13 ekleniyor ve çıkan rakam ikiye bölünüyor.
Bu formülle elde edilen rakam, erkek çocu-
gun ileride ulaflacağı nihai boy oluyor. Kız çocuğun
erişkin boyunu hesaplamak içinse, anne ve babanın
boylarının toplamından 13 çıkartılıp ikiye bölünüyor.
Bu şekilde hesaplanan nihai boy, kişinin genetik
boyu olarak kabul ediliyor ve ortalama 5cm
farklılık gösteriyor. Yani, beslenme, spor ve tüm
sağlıklı yaşam önerileri, genetik boyu 5-10 cm etkiliyor.
Bu durumda, erişkin boyu 150 cm olarak
hesaplanan bir kişinin boyunun 170 cm olması
mümkün değil. Tabii bu tür hesaplamalar, altta yatan
bir hastalık ya da hormon yetmezliği olmadığı
durumlarda yani sağlıklı kişilerde geçerli. Boy kısalığı
için, büyüme hormonu eksikliği gibi altta yatan
bir sebep varsa, zamanında yapılan tedavi sonrası
20cm’nin üzerinde boy uzaması sağlanabiliyor.
Kişinin nihai boyunu etkileyen en önemli etken
genetik şifre olsa da, tüm dünyada boy kısalığının
en önemli nedeni besleneme yetersizliği. Beslenmenin
boy uzaması üzerindeki etkileri, bilim adamları
nca yoğun olarak araştırılıyor. Çocuğun boyunun
uzun ya da kısa olmasında anne ve babanın kalıtsal
etkilerinin yanı sıra, doğumdan ergenlik çağına kadar
olan dönemdeki beslenmenin etkisi de oldukça
önemli.
Boy uzamasında, düzenli yapılan, basketbol ve
yüzme gibi sporların faydası olduğuna inanılıyor.
Ancak basketbol ya da voleybolun boyu uzattığına
dair kesin bir bilimsel veri bulunmuyor. Bazı araştı
rmacılar, bu tür sporların boy üzerindeki etkisinin
ikincil bir etki olduğu, yani kişinin genel sağlığına
yaptığı olumlu etkilerin sonucunda genel vücut gelişimini
etkilediğini, bu nedenle boyun uzamasına
katkıda bulunduğunu söylüyor. Ancak, tüm spor
türleri boyun uzamasına katkıda bulunmuyor. Örneğ
in, halter, güreş, ve vücut geliştirme gibi, kemik
uçlarındaki büyüme plaklarına stres uygulayan
sporlar, tam aksine boy uzamasını yavaşlatabiliyor.
Ancak, bu sporlarda uygulanan ağırlık çalışmaları-
nın mu yoksa kullanılan “anabolik steroid” denen
ilaçların mı kemik uçlarındaki büyüme plaklarının
erken kapanmasına yol açtığı kesin olarak ortaya
konulmuş değil. Sonuç olarak, dengeli beslenme ve
düzenli spor, vücut gelişimini olumlu etkileyerek
boy uzamasına da katkıda bulunuyor. şunu unutmamak
gerekiyor ki bu tür önlemler belirli bir yaşa
kadar etkili. Kızlar 14, erkekler 16 yaşında nihai
eriflkin boylarının %96’sına ulaşıyor. Boy uzaması,
iskeletin son halini alması, yani kemik uçları
ndaki büyüme plaklarının kapanmasıyla, kızlarda
16, erkeklerdeyse 18 yaşında büyük ölçüde duruyor.
Bu yaşlardan sonra en fazla 1-2 cm’lik uzama
görülüyor.
Büyüme hormonu dışında boy uzamasını sağlayan
bir vitamin ya da ilaç yok. Boy kısalığına yol
açan bazı hormon yetmezliklerinde ve hastalıklarda,
testosteron ya da tiroid hormonu desteği gerekebiliyor.
Bu nedenle boy kısal›ığına yol açan sebebin
bulunması, boyu uzatmak için atılması gereken
en önemli adım. Boy kısalığına yol açan nedenlerin
erken teşhis ve tedavisiyle boyu uzatmak mümkün.
Büyüme hormonu eksikliğinde uygulanan tedaviyle,
istenilen büyüme hızına ulaşmak mümkün
olabiliyor. Bu hormonun normal düzeylerde olduğu
ve altta yatan bir hastalık bulunamayan, yani sağ-
lıklı kısalarda da büyüme hormonu 5-6 cm’lik uzama
sağlayabiliyor.
Özet olarak, normal boy grafiğinde en kısa
%3’lük kısmına giren kişiler, tıbben kısa boylu olarak
kabul ediliyor ve incelemeye alınıyor. Boy kı-
salığına sebep olan bir hastalık varsa, bu sebebin
tedavisiyle normal boya ulaşmak mümkün olabiliyor.
Ancak bu tür kısalar, doktora müracaat eden
kısaların sadece %10-20’sini oluşturuyor. Bu kişilerde
boy kısalığının erken teşhisi önemli. Bu nedenle
ailelerin oldukça iyi bir gözlemci olmaları
gerekiyor. Gelişme çağında, kısalmayan pantolonlar
ve küçülmeyen ayakkabıları alarm işareti olarak
kabul etmek gerekiyor. Kısa boylular›n %80-
90’ında altta yatan bir sebep ya da hastalık bulunamı
yor. Bunların bir kısmı, yani yapısal kısalar
kendiliğinden normal boya ulaşırken, genetik kısa
olarak adlandırılan diğerleriyse kısa olarak kalı-
yor. Herhangi bir nedene bağlanamayan boy kısalı
klarında, yapılması gerekenler, alınması gereken
önlemler çocukluk çağında başlıyor. Ancak, sağlıklı
beslenme ve düzenli spor yapılmasına karşın bu
kifliler genetik olarak belirlenmiş boylarını en fazla
5-10 cm aşabiliyor. Yani bu kişiler ne yaparlarsa
yapsınlar, daha fazla uzamaları mümkün değil.
Beslenme, düzenli spor, uyku ve huzurlu ortam,
özellikle erken çocukluk ve ergenlik döneminde etkili.
Kemik gelişiminin tamamlandığı ergenlik bitiminden
sonra ne yapılırsa yapılsın boyu 1-2cm’den
fazla uzatmak mümkün değil. Ameliyatla boy uzatmaksa
sadece bazı doğuştan olan orantısız kol ve
bacak kısalıklarında uygulanıyor. Bu tür ameliyatlar
oldukça zor ve riskli. Sonuç olarak, boy kısalı-
ğında genetik yapı oldukça etkili olsa da, kısalığa
sebep olan unsurların belirlenmesi, sağlıklı beslenme,
spor ve düzenli yaşam sayesinde ideal boya
kavuşmak ya da belirlenmiş boyun bir miktar üzerine
çıkmak mümkün.
-Ameliyat ile Boy Uzatmak-
insanın boyu ameliyatla uzatılabiliyor. Çeşitli
doğuşsal anormalliklerde, ya da kişinin gündelik
hayatını devam ettiremeyecek kadar kısa boyu
olan kişilerde ameliyatla boy uzatılabiliyor. Bu
tür ameliyatlar tüm vücuda değil, sadece kol ve
bacak kemiklerine uygulanıyor. Eğer omurga eğ-
riliğine bağlı boy kısalığı varsa, omurgayı düzeltmek
suretiyle boy uzatılabiliyor. Bu tür omurga
eğriliklerinde, tüm omurga boyunca yerleştirilen
metal çubuklar sayesinde kişinin boyu 10-15 cm
kadar uzatılabiliyor. Gerek doğuştan, gerekse
sonradan meydana gelen bacak ya da kollardaki
orantısız kısalıklar kozmetik sorun oluşturacağı
gibi işlevsel bozukluklara da yol aç›yor. Bu tür
sorunların çözümlenmesi bazen kişinin günlük işlerini
yapabilmesi için çok önemli olabiliyor. Bu
durumlarda ameliyatla kol ya da bacak boyunu
uzatmak mümkün. Uzatılması istenen kemiğin
her iki ucuna yerleştirilen metal çivilerden ve bu
çiviler arasındaki metal bağlantıdan oluşan bu
yöntem, kemiıi adeta bir kafes gibi kaplıyor. Kemiğ
in her iki ucundaki çivilerin arasındaki metal
bağlantı sayesinde çivilerin birbirine olan mesafesi
ayarlanabiliyor. Aradaki bağlantıyı uzatarak
çivileri birbirinden uzaklaştırmak mümkün. Çiviler,
metal ara bağlantı sayesinde birbirinden
uzaklaştırıldıkça, bağlı bulundukları kemik parçaları
nı da yavaş yavaş birbirinden ayırıyor. Kısa
olan kemiğin her iki ucu birbirinden uzaklaştıkça,
aradaki boşluk yeni kemik dokusuyla doluyor.
Aradaki kemik dokusunun oluşumuna zaman
kazandırmak için kemiğin her iki ucu birbirinden
çok yavaş uzaklaştırılıyor. Sağlıklı bir kemik
uzaması için, her iki kemik ucunun günde
1 mm’yi geçmeyecek şekilde birbirinden uzaklaştı
rılması gerekiyor. Bu yöntem sayesinde kemiklerde
15-20cm’ye varan uzamalar sağlanabiliyor.
Bu tür kemik ve boy uzatma yöntemleri, ancak
zorunlu tıbbi gereklilik hallerinde ortopedi uzmanlar›
tarafından yapılabiliyor. Hormonal sebeplere
bağlı ya da aileden gelen boy kısalıkları
nda bu tür cerrahi yöntemler önerilmiyor.
Binlerce yıl önceki atalarımızla yapısal anlamda
en önemli farklılıkların başında boy geliyor. Yüzbin
yıl öncesindeki insanın boyuyla günümüzdeki insanı
n boyu arasında en az 30 cm’lik fark var. Öyle
görünüyor ki, her yeni neslin boyu bir öncekine göre
biraz daha uzuyor. ABD’de yayınlanan bir rapora
göre 1960’lara göre insan boy ortalamasında
yaklaşık 2cm’lik artış var. Zaman içerisinde meydana
gelen bu uzamanın nedeninin yalnızca
rastlantısal bir gelişme ya da ortama uyum sağlamak
olmadığı düşünülüyor. Gelişen toplumların yeme
alışkanlıklarındaki değişiklikler, daha çok çeşitli
gıdanın, sağlıklı ve bilinçli tüketilmesinin boy uzaması
ndaki önemli etkenlerden birisi olabileceği belirtiliyor.
Yapısal özellikler, genlerin yapısındaki de-
ğişikliklerle, sonraki kuşaklara aktarılıyor. Bu nedenle
kişinin boyunu belirleyen en önemli etken,
genetik şifre. Kişinin ileride ulaşacağı boy, anne ve
babasının boyuyla orantılı. Bir çocuğun ulaşacagı
nihai erişkin boyu, anne ve babanın boyuna göre
hesaplamak mümkün. Bir erkek çocuğun ileriki boyunu
hesaplamak için, anne ve babanın boyu toplanı
p buna 13 ekleniyor ve çıkan rakam ikiye bölünüyor.
Bu formülle elde edilen rakam, erkek çocu-
gun ileride ulaflacağı nihai boy oluyor. Kız çocuğun
erişkin boyunu hesaplamak içinse, anne ve babanın
boylarının toplamından 13 çıkartılıp ikiye bölünüyor.
Bu şekilde hesaplanan nihai boy, kişinin genetik
boyu olarak kabul ediliyor ve ortalama 5cm
farklılık gösteriyor. Yani, beslenme, spor ve tüm
sağlıklı yaşam önerileri, genetik boyu 5-10 cm etkiliyor.
Bu durumda, erişkin boyu 150 cm olarak
hesaplanan bir kişinin boyunun 170 cm olması
mümkün değil. Tabii bu tür hesaplamalar, altta yatan
bir hastalık ya da hormon yetmezliği olmadığı
durumlarda yani sağlıklı kişilerde geçerli. Boy kısalığı
için, büyüme hormonu eksikliği gibi altta yatan
bir sebep varsa, zamanında yapılan tedavi sonrası
20cm’nin üzerinde boy uzaması sağlanabiliyor.
Kişinin nihai boyunu etkileyen en önemli etken
genetik şifre olsa da, tüm dünyada boy kısalığının
en önemli nedeni besleneme yetersizliği. Beslenmenin
boy uzaması üzerindeki etkileri, bilim adamları
nca yoğun olarak araştırılıyor. Çocuğun boyunun
uzun ya da kısa olmasında anne ve babanın kalıtsal
etkilerinin yanı sıra, doğumdan ergenlik çağına kadar
olan dönemdeki beslenmenin etkisi de oldukça
önemli.
Boy uzamasında, düzenli yapılan, basketbol ve
yüzme gibi sporların faydası olduğuna inanılıyor.
Ancak basketbol ya da voleybolun boyu uzattığına
dair kesin bir bilimsel veri bulunmuyor. Bazı araştı
rmacılar, bu tür sporların boy üzerindeki etkisinin
ikincil bir etki olduğu, yani kişinin genel sağlığına
yaptığı olumlu etkilerin sonucunda genel vücut gelişimini
etkilediğini, bu nedenle boyun uzamasına
katkıda bulunduğunu söylüyor. Ancak, tüm spor
türleri boyun uzamasına katkıda bulunmuyor. Örneğ
in, halter, güreş, ve vücut geliştirme gibi, kemik
uçlarındaki büyüme plaklarına stres uygulayan
sporlar, tam aksine boy uzamasını yavaşlatabiliyor.
Ancak, bu sporlarda uygulanan ağırlık çalışmaları-
nın mu yoksa kullanılan “anabolik steroid” denen
ilaçların mı kemik uçlarındaki büyüme plaklarının
erken kapanmasına yol açtığı kesin olarak ortaya
konulmuş değil. Sonuç olarak, dengeli beslenme ve
düzenli spor, vücut gelişimini olumlu etkileyerek
boy uzamasına da katkıda bulunuyor. şunu unutmamak
gerekiyor ki bu tür önlemler belirli bir yaşa
kadar etkili. Kızlar 14, erkekler 16 yaşında nihai
eriflkin boylarının %96’sına ulaşıyor. Boy uzaması,
iskeletin son halini alması, yani kemik uçları
ndaki büyüme plaklarının kapanmasıyla, kızlarda
16, erkeklerdeyse 18 yaşında büyük ölçüde duruyor.
Bu yaşlardan sonra en fazla 1-2 cm’lik uzama
görülüyor.
Büyüme hormonu dışında boy uzamasını sağlayan
bir vitamin ya da ilaç yok. Boy kısalığına yol
açan bazı hormon yetmezliklerinde ve hastalıklarda,
testosteron ya da tiroid hormonu desteği gerekebiliyor.
Bu nedenle boy kısal›ığına yol açan sebebin
bulunması, boyu uzatmak için atılması gereken
en önemli adım. Boy kısalığına yol açan nedenlerin
erken teşhis ve tedavisiyle boyu uzatmak mümkün.
Büyüme hormonu eksikliğinde uygulanan tedaviyle,
istenilen büyüme hızına ulaşmak mümkün
olabiliyor. Bu hormonun normal düzeylerde olduğu
ve altta yatan bir hastalık bulunamayan, yani sağ-
lıklı kısalarda da büyüme hormonu 5-6 cm’lik uzama
sağlayabiliyor.
Özet olarak, normal boy grafiğinde en kısa
%3’lük kısmına giren kişiler, tıbben kısa boylu olarak
kabul ediliyor ve incelemeye alınıyor. Boy kı-
salığına sebep olan bir hastalık varsa, bu sebebin
tedavisiyle normal boya ulaşmak mümkün olabiliyor.
Ancak bu tür kısalar, doktora müracaat eden
kısaların sadece %10-20’sini oluşturuyor. Bu kişilerde
boy kısalığının erken teşhisi önemli. Bu nedenle
ailelerin oldukça iyi bir gözlemci olmaları
gerekiyor. Gelişme çağında, kısalmayan pantolonlar
ve küçülmeyen ayakkabıları alarm işareti olarak
kabul etmek gerekiyor. Kısa boylular›n %80-
90’ında altta yatan bir sebep ya da hastalık bulunamı
yor. Bunların bir kısmı, yani yapısal kısalar
kendiliğinden normal boya ulaşırken, genetik kısa
olarak adlandırılan diğerleriyse kısa olarak kalı-
yor. Herhangi bir nedene bağlanamayan boy kısalı
klarında, yapılması gerekenler, alınması gereken
önlemler çocukluk çağında başlıyor. Ancak, sağlıklı
beslenme ve düzenli spor yapılmasına karşın bu
kifliler genetik olarak belirlenmiş boylarını en fazla
5-10 cm aşabiliyor. Yani bu kişiler ne yaparlarsa
yapsınlar, daha fazla uzamaları mümkün değil.
Beslenme, düzenli spor, uyku ve huzurlu ortam,
özellikle erken çocukluk ve ergenlik döneminde etkili.
Kemik gelişiminin tamamlandığı ergenlik bitiminden
sonra ne yapılırsa yapılsın boyu 1-2cm’den
fazla uzatmak mümkün değil. Ameliyatla boy uzatmaksa
sadece bazı doğuştan olan orantısız kol ve
bacak kısalıklarında uygulanıyor. Bu tür ameliyatlar
oldukça zor ve riskli. Sonuç olarak, boy kısalı-
ğında genetik yapı oldukça etkili olsa da, kısalığa
sebep olan unsurların belirlenmesi, sağlıklı beslenme,
spor ve düzenli yaşam sayesinde ideal boya
kavuşmak ya da belirlenmiş boyun bir miktar üzerine
çıkmak mümkün.
-Ameliyat ile Boy Uzatmak-
insanın boyu ameliyatla uzatılabiliyor. Çeşitli
doğuşsal anormalliklerde, ya da kişinin gündelik
hayatını devam ettiremeyecek kadar kısa boyu
olan kişilerde ameliyatla boy uzatılabiliyor. Bu
tür ameliyatlar tüm vücuda değil, sadece kol ve
bacak kemiklerine uygulanıyor. Eğer omurga eğ-
riliğine bağlı boy kısalığı varsa, omurgayı düzeltmek
suretiyle boy uzatılabiliyor. Bu tür omurga
eğriliklerinde, tüm omurga boyunca yerleştirilen
metal çubuklar sayesinde kişinin boyu 10-15 cm
kadar uzatılabiliyor. Gerek doğuştan, gerekse
sonradan meydana gelen bacak ya da kollardaki
orantısız kısalıklar kozmetik sorun oluşturacağı
gibi işlevsel bozukluklara da yol aç›yor. Bu tür
sorunların çözümlenmesi bazen kişinin günlük işlerini
yapabilmesi için çok önemli olabiliyor. Bu
durumlarda ameliyatla kol ya da bacak boyunu
uzatmak mümkün. Uzatılması istenen kemiğin
her iki ucuna yerleştirilen metal çivilerden ve bu
çiviler arasındaki metal bağlantıdan oluşan bu
yöntem, kemiıi adeta bir kafes gibi kaplıyor. Kemiğ
in her iki ucundaki çivilerin arasındaki metal
bağlantı sayesinde çivilerin birbirine olan mesafesi
ayarlanabiliyor. Aradaki bağlantıyı uzatarak
çivileri birbirinden uzaklaştırmak mümkün. Çiviler,
metal ara bağlantı sayesinde birbirinden
uzaklaştırıldıkça, bağlı bulundukları kemik parçaları
nı da yavaş yavaş birbirinden ayırıyor. Kısa
olan kemiğin her iki ucu birbirinden uzaklaştıkça,
aradaki boşluk yeni kemik dokusuyla doluyor.
Aradaki kemik dokusunun oluşumuna zaman
kazandırmak için kemiğin her iki ucu birbirinden
çok yavaş uzaklaştırılıyor. Sağlıklı bir kemik
uzaması için, her iki kemik ucunun günde
1 mm’yi geçmeyecek şekilde birbirinden uzaklaştı
rılması gerekiyor. Bu yöntem sayesinde kemiklerde
15-20cm’ye varan uzamalar sağlanabiliyor.
Bu tür kemik ve boy uzatma yöntemleri, ancak
zorunlu tıbbi gereklilik hallerinde ortopedi uzmanlar›
tarafından yapılabiliyor. Hormonal sebeplere
bağlı ya da aileden gelen boy kısalıkları
nda bu tür cerrahi yöntemler önerilmiyor.
